İşitme kayıpları kalıcı oldukları taktirde yaşam kalitesini oldukça olumsuz etkiler.Bu durumun olumsuz etkilerini gidermek ve yaşam kalitesini artırmak için ele alınması ve yönetilmesi gerekir.İşitmeyi değerlendiren ve işitme kaybını tedavi eden teknolojiler son yıllarda önemli ölçüde ilerlemiş ve gelişmeye devam etmektedir. Aynı zamanda,giderek artan sayıda bilimsel kanıtlar , bilişsel gerileme ve bunama dahil olmak üzere diğer sağlık sorunlarıyla potansiyel bağlantısı ve yaşam kalitesi üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle işitme kaybının erken dönemde ele alınmasının önemini vurgulamaktadır.
İşitme kaybı belirtileri
Çoğu edinsel işitme kaybı zamanla ortaya çıkar; bu da işitme testi yaptırmamış işitme kaybı olan kişilerin işitme kayıplarının boyutunu veya yaşamları üzerindeki etkisini tam olarak fark edemeyebilecekleri anlamına gelir.
İşitme kaybının yaygın belirtileri şunlardır:
-İnsanlardan sık sık kendilerine söyleneni tekrar etmelerini isteme ihtiyacı
-Birden fazla kişinin dahil olduğu konuşmaları takip etmekte zorlanmak
-Televizyon ve radyonun sesini yüksek tutma ihtiyacı
-Gürültülü ortamlarda işitmede ve/veya daha yüksek frekanslı sesleri olan çocukları ve kadınları duymada sorun
-Kulaklarda çınlama
-Konuşmayı takip etmek için zorlanmaktan yorgun ve stresli hissetmek
-Sık sık insanların mırıldandığını hissetmek
Bir kişinin işitme kaybı geliştirme olasılığı aşağıdaki durumlarda artar:
-Ailede işitme kaybı öyküsü
-Gürültüye maruz kalma öyküsü – örneğin, gürültülü bir işyeri, sık sık yüksek sesli konserler veya aşırı yüksek veya patlayıcı seslerin olduğu ortamlarda çalışmak
-İşitme sistemine zarar verdiği bilinen ilaçları (ototoksik ilaçlar) alma öyküsü
-Diyabetes Mellitus ,romatolojik ( Romatoid Artrit,Sistemik Lupus Eritamatozis ,Ankilozan Spondilit ) ve kardiyovasküler hastalıklar gibi işitme kaybıyla bağlantılı bir sağlık problemleri
İşitme değerlendirmesi yaptırmanın önemi
Yapılan çalışmalarda mükemmel veya iyi derecede işittiğini bildiren yetişkinlerin yaklaşık dörtte birinde zaten işitme kaybı vardır; bu da profesyonel bir işitme muayenesi yaptırmanın yalnızca mevcut işitme kaybının belirlenmesine yardımcı olmakla kalmayıp, aynı zamanda gelecekteki herhangi bir kaybı ölçmek için bir temel oluşturduğu anlamına gelir.
İşitme kaybı olabileceğini düşünen herkesin doğru teşhis ve uygun tedavi için bir Kulak Burun Boğaz uzmanına görünmesi önemlidir.Ardından Odyologlar temel işitme testleri ve cihazlandırma konusunda destek sağlayabilir.
Temel bir işitme değerlendirmesinin üç adımdan oluşmaktadır:
1.Aile geçmişi de dahil olmak üzere bireyin işitme ve genel sağlık durumunun gözden geçirilmesi
2.Kulak kanalının otoskop ve / veya mikroskop ile muayenesi
İşitme testi, şunları içerebilir:
Kişinin kulaklık taktığı ve sağ ve sol kulağa ayrı ayrı verilen farklı frekans ve şiddetlerde seslerin dinlendiği tonal odyometri
Kulak zarının ve orta kulaktaki küçük kemiklerin esnekliğini ve direncini farklı basınç seviyelerinde belirlemek için kullanan bir basınç testi
Konuşulan kelimelerin farklı ses seviyelerinde dinlenmesini ve tekrarlanmasını içeren bir konuşma testi
İşitme kaybının tüm yönleriyle ele alınması önemlidir.
İşitme kaybının tedavisinin yaşam kalitesini artırdığı gösterilmiştir.Demansı önlemek söz konusu olduğunda düzeltilebilir faktörler arasında işitme kaybı ön sırada gelmektedir. Bu nedenle sadece yenidoğan değil tüm yaş gruplarında tarama testlerin yapılması önerilmektedir. Çalışmaların sonuçları bireylerin işitme durumlarını öğrenmenin ve işitme kaybını erkenden ele almanın önemine vurgu yapmaktadır.
Sensörinöral işitme kaybı ( iç kulak ve daha sonrası gelen işitme yollarını içeren ) için kalıcı bir tedavi olmamasına rağmen, insanların günlük yaşamlarında daha iyi duymalarına yardımcı olabilecek işitme teknolojileri ve yardımcı cihazlar bulunmaktadır.
İşitme cihazları
İşitme cihazları son birkaç yılda işlevsellik, tasarım ve konfor açısından muazzam bir gelişme göstermiştir. İşitme kaybı olan birçok kişiye, duymakta zorlandıkları sesleri yükselterek fayda sağlayabilirler.Teknoloji bu kadar hızlı ilerlerken, işitme kaybı olan herkesin geçmiş yılların işitme cihazları hakkındaki eski olumsuz söylemleri bir kenara bırakması ve kendilerini mevcut seçenekler ve teknolojiler konusunda teşvik etmesi önemlidir.
Günümüzde işitme cihazları kişisel mini bilgisayarlar gibi çalışmakta ve bireyin özel işitme ihtiyaçlarına göre programlanabilmektedir.
Modern teknolojiler ve algoritmalar kullanan birçok işitme cihazı, herhangi bir anda ses ortamını analiz ederek dinleyicinin ihtiyaçlarına uygun şekilde yükseltme yapar.
Modern işitme cihazlarının faydalı özellikleri şunlardır:
-Herhangi bir cızırtı veya düdük sesini ortadan kaldırmaya yardımcı olan geri bildirim engelleme teknolojileri.
-Gürültü azaltma teknolojileri, arka plandaki gürültüyü filtreleyerek kullanıcının duyması gerekenleri daha iyi ayırt etmesine yardımcı olabilir. Bazıları dinleme ortamını tarar ve buna otomatik olarak uyum sağlar. Diğerleri ise daha çok zaman geçirilen yerleri “coğrafi olarak etiketleyerek” o yerin ses bilgilerini depolar; böylece kullanıcının zaman geçirdiği ortamlara göre işitme cihazları kendilerini ayarlar.
-Yönlü mikrofonlar, kullanıcının duymak istediği kişiye daha iyi odaklanmasına yardımcı olur. Ayrıca, gelişmiş yönlü mikrofon teknolojileri, durum gerektirdiğinde dinleyicinin her yönden -yan ve arka dahil- duymasını sağlamak için tasarlanmıştır.
-Akıllı telefonlara, dizüstü bilgisayarlara, konferans odası hoparlörlerine, TV’lere, ev eğlence sistemlerine ve diğer cihazlara akış sağlayan kablosuz teknolojiler (örneğin Bluetooth)bu kapsama girmektedir. Bu tür bağlantıya sahip bazı işitme cihazları, kullanıcının bir akıllı telefon uygulaması ile ses seviyesini ve diğer ses ayarlarını kontrol etmesini sağlar.
-Sesi analiz eden ve akış sırasında ses seviyesini otomatik olarak ayarlayan otomatik ses kontrolü.
-Kulak çınlamasından rahatsız olan kişiler için faydalı olabilen ses terapisi.
-Telecoiller, halka açık mekanlarda işitme döngüleriyle birlikte çalışır, böylece ses kaynağı – örneğin bir tiyatroda veya toplantı salonlarında doğrudan dinleyicinin işitme cihazına aktarılır. Ayrıca telecoil uyumlu telefonlarla da çalışırlar. Bu teknoloji arka plan gürültüsünü filtrelemeye yardımcı olur.
-Rüzgar gürültüsü gibi istenmeyen sesleri azaltma, esintili günlerde yardımcı olur.
-Kullanıcıların işitme cihazına dokunmalarına gerek kalmadan işitme cihazı özelliklerini ayarlamalarını sağlayan uzaktan kumandalar.
-Bakımı kolaylaştıran şarj edilebilir piller,pil seviyesi için uyarı sistemleri.
-Yüzücülerin ve duş almak isteyenlerin rahatlıkla kullanabileceği su geçirmez işitme cihazları.
-Konuşmacının yakasına takılan, boynuna takılan veya bir konferans masasına yerleştirilen kablosuz mini mikrofonlar gibi tamamlayıcı cihazlar, belirli durumlar için ek bir ses desteği sağlamak üzere işitme cihazlarıyla birlikte çalışabilir.
İşitme kaybı olan kişiler ayrıca stil seçeneklerini, yani işitme cihazlarını nasıl takmak istediklerini de seçebilirler. Geleneksel kulak arkası (BTE) işitme cihazından (birçok yeni BTE tasarımı daha şık ve zor görünür forma getirilmiştir), kulak kanalına kısmen oturan işitme cihazlarına ve kulak kanalına tamamen oturacak şekilde kalıplanmış işitme cihazlarına ( CIC ) kadar çeşitli seçenekler vardır. Bu tarzların her birinin ne kadar görünür olduğu kişinin fiziksel özelliklerine bağlıdır.
Kulka Burun Boğaz Doktorunuzun muayenesi ve yönlendirmesini takiben Odyologlar , yapılan detaylı incelemeler sonrası işitme ve yaşam tarzı ihtiyaçları için en uygun olan cihazları tavsiye edebilir.
Eğitim ve işitsel rehabilitasyon yoluyla faydayı en üst düzeye çıkarma:
Bir işitme uzmanından işitme cihazı satın almak, sıklıkla cihaz takıldıktan sonra oryantasyon ve danışmanlık hizmetlerini de içerir. Bu hizmetler, bireyin işitme cihazının ihtiyaçlarına en uygun şekilde çalışması için uygun şekilde programlanmasını ve ayarlanmasını sağlamaya yardımcı olur. Ancak işitsel rehabilitasyon yoluyla işitme kaybını ele almak için kapsamlı bir yaklaşım benimsemek, işitme cihazlarının sunabileceği faydaları daha da üst düzeye çıkarmaya yardımcı olur.
Genellikle, insanların uzun süredir duymadıkları sesleri işitmeye alışmaları zaman alır.Çoğu zaman bu yıllar sürer.Süreci beyin bu sesleri duymayı yeniden öğreniyor şeklinde de tanımlayabiliriz.Akustik yol ile işitmek ve digital yol ile işitmek şüphesiz farklı olmaktadır.İşitme cihazlarını gerektiği gibi ayarlandığında,buna eklenecek olan işitsel rehabilitasyon daha da ileri gider ve geçişi kolaylaştırmak için ek yaklaşımlar içerir.İşitsel rehabilitasyonun unsurları arasında dinleme becerileri üzerinde çalışmak; sözlü konuşmayı anlamayı geliştirmek için görsel ipuçlarını kullanmayı öğrenmek; restoranlarda, tören,konser gibi zor akustik koşullarda ve ibadet yerlerinde nerede konumlanılacağı gibi belirli dinleme ortamlarında gezinme stratejileri; gürültülü ortamlarda iletişim kurmak için ipuçları ve daha fazlası yer alabilir. Bazen , akran desteğinin ek faydasını sağlayan grup işitme cihazı oryantasyonu sunacaktır.
Aileyi ve yakın çevreyi rehabilitasyon sürecine dahil etmek de daha iyi sonuçlar getirme eğilimindedir. Sevilen kişiler daha evvel ses tecrübesi edinilmiş kişiler uygun hız ve ses seviyesinde konuşarak süreci olumlu olarak destekleyebilirler.
Koklear implantlar ( Biyonik Kulak )
Koklear implant, çok şiddetli sensörinöral işitme kaybı olan veya işitme yeteneğini tamamen kaybetmiş kişilerin konuşmayı anlamasına yardımcı olan sofistike bir elektronik tıbbi cihazdır. Koklear implantlar normal işitmeyi geri kazandırmaz.Ayrıca geleneksel işitme cihazı da değildir. Aslında, tamamen farklı bir şekilde çalışırlar.
İşitme cihazları, işitme kaybı olan kişilerin duyduğu sesleri yükseltir. Koklear implantlar ise bunu yapmaz. Bunun yerine, hasarlı kokleayı atlayarak (esasen kokleanın işini yapar) gelen ses enerjisini elektrik akıma çevirip işitme sinirini doğrudan uyarır. Beyin bu sinyalleri alır ve ses olarak yorumlar.
Koklear implantların birkaç bileşeni vardır. İmplantın elektrodu iç kulakta, koklea olarak da adlandırılan bölgede yer alır. Dış kısmı kulağın arkasında yer alır ancak İç kısımda, dış kısmın doğru şekilde hizalanmasını sağlayan bir mıknatıs bulunur.
Koklear implantın dış kısmında bir veya daha fazla mikrofon, ses veya konuşma işlemcisi ve verici bulunur. Bu parçalar birlikte çalışarak sesi yakalar ve dijital koda dönüştürür, ardından deri yoluyla iç implantta iletilir. İmplante edilen kısımda kodu alan ve elektrik impulslarına dönüştüren bir alıcı bulunur. Bu impulslar işitme sinirini uyarır, işitme siniri de impulsları beyne iletir, beyin impulsları yorumlar ve gerçek işitme gerçekleşir.
Koklear implantlar normal işitme duyusunun birebir yerine geçmediğinden, implantlara alışmak ve sesi işlemeyi öğrenmek veya yeniden öğrenmek zaman alır. İşitme rehabilitasyonu, koklear implant kullanan kişilerin işitme ve dil becerilerini yeniden öğrenmelerine ve daha iyi geliştirmelerine yardımcı olur. Bu süreçte yine odyologlar aktif yer alır.
İşitme cihazlarında olduğu gibi, koklear implantları olan birçok kişi her iki kulağında da (bilateral) implanta sahiptir. Her iki kulakta bulunan implant gürültülü ortamlarda konuşmayı ve sesin yönünü ayırt etmede daha fazla fayda sağlamaktadır.Bir kulağında diğerine göre daha fazla işitme becerisi olan kişiler, bir kulağında işitme cihazı, diğer kulağında koklear implant kullanabilir.
Koklear implant adaylığı ve takip
Koklear implant adaylığı kriterleri, kısmen devam eden araştırmalar sayesinde yıllar içinde genişlemiştir.Sağlık Bakanlığı ,Maliye Bakanlığı,Sosyal Sigortalar Kurumu yönetiminde ilerleyen süreçler ile yeni cihazları onaylanırken yaş dahil genel adaylık koşullarını belirlenir. Ancak değerlendirme ve karar verme süreçlerinde koklear implant konusunda uzman bir cerrahın da dahil olduğu bir tıp uzmanları ekibince yapılmaktadır.
Diğer yardımcı işitme cihazları
Çoğu zaman, işitme kaybı olan kişiler diğer yardımcı işitme cihazlarının da yararlı olduğunu fark ederler. Bunlar arasında telefon amplifikatörleri, telefon çaldığında ışık yakan cihazlar, kapı zili çaldığında titreyen cihazlar, yanıp sönen duman alarmları, televizyon amplifikatörleri ve daha fazlası bulunur.
PSAP’ler (kişisel ses amplifikatörleri), tüketicilere doğrudan satılan ve bazen işitme cihazlarıyla karıştırılan başka bir üründür. Ancak PSAP’ler işitme cihazı değildir ve işitme kaybını tedavi etmek için tasarlanmamıştır. PSAP’lerdeki gerçek ses işleme, genel ses seviyesinde artıştan daha karmaşık işlemeye kadar değişebilir. Uzmanlar, PSAP kullanmayı tercih eden tüketicilerin, bu cihazların desibel seviyelerini izleyerek tehlikeli derecede yüksek seviyelere çıkmadığından emin olmalarını önerir.
İşitme kaybı olan kişilerin, gerçek işitme cihazlarının işitme kaybını gidermek için özel olarak tasarlanmış ve FDA tarafından onaylanmış tıbbi cihazlar olduğunu anlamaları önemlidir. Şu anda, bu cihazlar yalnızca işitme uzmanları tarafından satılmaktadır ve bireyin özel ihtiyaçlarını karşılamak için kişiye özel olarak uyarlanır ve programlanır. Çoğu zaman, kişinin işitme cihazlarına alışmasına ve yıllardır duyamadığı sesleri daha kolay duymaya ve işlemeye başlamasına yardımcı olmak için işitsel rehabilitasyon eğitimi verilir.
İşitme duyunuzu koruyun
Basitçe söylemek gerekirse, çoğu insanın işitme duyusuna en büyük tehdit gürültüdür. Ancak, gürültüye bağlı işitme kaybı en yaygın işitme kaybı türü olmakla birlikte, aynı zamanda en çok önlenebilir olanıdır. İnsanların işitme duyularını korumak için uygulayabilecekleri basit, günlük alışkanlıklar vardır.
- Her şeyden önce, insanlar gürültülü ortamlarda geçirdikleri zamanı sınırlayabilirler.
- Gürültülü ortamlardan kaçınmak mümkün değilse, uygun işitme koruyucuları kullanmak önemlidir.
- Gürültülü ortamlarda geçirdiğiniz zamanı, sessiz ortamlarda geçirdiğiniz zamanla dönüşümlü olarak ayarlamak da kulaklarınızın dinlenmesine yardımcı olabilir.
- Birçok kişi, kulak tıkaçlarını yanlarında taşımalarının beklenmedik durumlarda yardımcı olduğunu düşünmektedir.
- Bir işitme uzmanından satın alınan kişiye özel kulak koruyucular, daha iyi işitme koruması için tam oturmasını sağlamak için iyi bir yoldur.
- Bir başka strateji ise, yüksek bir ses aniden geldiğinde, kulakları parmaklarla tıkamak ve gürültünün kaynağından hızla uzaklaşmaktır.
- Kulaklık, kulak tıkacı veya cep telefonu kullanırken ses seviyesini düşük tutmak da önemlidir.
Gürültünün işitme üzerinde yaratabileceği hasarın derecesi, hem sesin yüksekliği hem de maruz kalma süresinden etkilenir; bu nedenle, her ikisini de minimumda tutmak kulakları korumak için önemlidir. Şu unutulmamalıdır ki hastalıklar gelişmeden önleminin alınması veya erken tanılanması tedavi seçeneklerinden alınan fayda ile kıyaslandığında her zaman daha değerli olacaktır. İşitme kaybı tedavisinde tıp iyi noktalara ulaşmıştır. Ertelemek yerine sorunun üzerine gitmek ve güvenilir adreslerde çözümü aramak gerekir.
