Konuşma apraksisi, bireyin ne söylemek istediğini bilmesine rağmen, konuşma seslerini doğru sırayla ve koordineli biçimde üretememesiyle karakterize edilen nöromotor bir bozukluktur. Bu durum, beynin konuşma hareketleri için gerekli motor planları oluşturmakta zorlanmasından kaynaklanır. Aprakside kaslarda herhangi bir güçsüzlük ya da felç yoktur; problem, motor planlama sürecindedir.
Çocuklarda görülen formu Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi (ÇÇKA) olarak adlandırılır ve konuşma gelişiminin erken evrelerinde fark edilir. Apraksi erişkinlerde de genellikle inme, kafa travması veya nörolojik hastalıklar sonrası gelişebilir.
Belirtiler
- Aynı kelimenin her denemede farklı şekilde söylenmesi
- Konuşma sırasında duraksama ve aşırı çaba gösterme
- Hece atlamaları, sıralama bozuklukları
- Konuşma hızında yavaşlık ve prosodide (vurguda) bozulma
- İstemli konuşmada zorluk; ancak otomatik ifadelerde akıcılık
- Özellikle uzun ve karmaşık kelimelerde belirgin hatalar
- Konuşmaktan kaçınma, iletişimden geri çekilme davranışı
Nedenleri Neleri
Konuşma apraksisinin nedenleri yaşa göre değişebilir:
Çocuklukta
• Nöro-gelişimsel farklılıklar
• Doğum öncesi/perinatal riskler
• Genetik sendromlar
• Beyin yapılarında işlevsel farklıklar
Erişkinlikte
- İnme (özellikle sol hemisfer)
- Travmatik beyin hasarı
- Beyin tümörleri
- Dejeneratif nörolojik hastalıklar
Dil ve Konuşma Terapistinin Yaklaşımı
Apraksi, yoğun ve bireyselleştirilmiş bir terapi süreci gerektirir. Terapide temel hedef, beynin konuşma hareketlerini planlamayı yeniden öğrenmesini desteklemektir.
- Basitten karmaşığa yapılandırılmış ses, hece ve kelime çalışmaları
- Tekrara dayalı motor öğrenme uygulamaları
- İşitsel (modelleme), görsel (ayna, kart), dokunsal (dokunma, yönlendirme) ipuçlarının bir arada kullanımı
- Vurgu, melodi ve ritim çalışmaları (ör. Melodik İntonasyon Terapisi)
- Teknolojik destek (görsel-işitsel geri bildirim sistemleri)
- Alternatif ve destekleyici iletişim (ADİY) sistemlerinin geçici veya kalıcı kullanımı
- Aile eğitimi ile evde pratiğin desteklenmesi
Sonuç
Konuşma apraksisi, bireyin ne söylemek istediğini bilmesine rağmen söyleyememesiyle hem kendisinde hem çevresinde hayal kırıklığına yol açan, iletişimde ciddi kısıtlılık oluşturan bir durumdur. Ancak doğru tanı, yapılandırılmış terapi ve sabırlı bir yaklaşım ile bireylerin anlaşılırlığı, özgüveni ve sosyal etkileşimleri belirgin şekilde gelişebilir. Dil ve Konuşma Terapistleri olarak hedefimiz, bireyin kendi sesiyle, kendi kelimeleriyle kendini ifade edebilmesini sağlamaktır.
